Leefbaarheid in wijken: is de grens bereikt?

Leefbaarheid in wijken: is de grens bereikt?

We weten allemaal dat de wooncrisis en de verduurzaming van woningen hoge prioriteit hebben, ook in de komende verkiezingen. In de Nationale Prestatieafspraken die de minister en de woningcorporaties samen hebben ondertekend, gaat het echter vooral over aantallen, veel te weinig wat over mensen. Natuurlijk moeten we meer bouwen om het woningtekort weg te werken en we moeten samen de handen ineenslaan om de verduurzaming te versnellen. Maar ik mis in al deze afspraken de inzet voor de kwetsbare bewoners in de wijken. Het klinkt misschien vreemd, want Staedion levert dit jaar bijna 700 nieuwe woningen op, maar ons werk gaat eigenlijk niet over stenen. We zijn er als woningcorporatie voor de mensen die het op eigen kracht niet redden. 

Wij kunnen het niet alleen

In een deel van onze wijken in Den Haag en in Nederland is de situatie voor veel bewoners niet of nauwelijks houdbaar. Als ik daar samen met een woonconsulent een kijkje neem, kom ik schrijnende gevallen tegen. Mensen met psychische problemen die op straat rondzwerven, geen raad met zichzelf weten. Bewoners die geen werk hebben en in armoede leven, die geen enkel perspectief hebben en zichzelf verwaarlozen. Ouderen naar wie niemand omkijkt en die verpieteren in hun flatje. Jongeren die nauwelijks begeleiding van wat voor instantie ook krijgen en weer de fout in gaan. We moeten ons juist om deze mensen bekommeren. Het is onze doelgroep, wij werken daar met hart en ziel voor, maar als woningcorporatie kunnen wij dat niet alleen. 

Verschillende doelgroepen: gedeelde of ongedeelde stad?

De druk op woningcorporaties, vooral in de grote steden, is in de afgelopen jaren alleen maar toegenomen. En dat ligt niet aan onze collega’s, het is het gevolg van beleid op gemeentelijk en landelijk niveau: bezuiniging op bezuiniging op sociale en maatschappelijke voorzieningen (*1). Begrijp me goed, een groot deel gaat in onze maatschappij en stad prima mee, maar dat neemt niet weg dat wij het drukker hebben met een deel van de bewoners waar dat niet lukt. Er is minder plek in de GGZ-voorzieningen, ouderen kunnen niet meer naar een bejaardenhuis verhuizen en moeten langer zelfstandig blijven wonen. Door bezuinigingen op jeugdzorg lopen meer jongeren doelloos rond, of raken buiten beeld van de hulpverlening met alle gevolgen van dien.

Bijzondere doelgroepen

De afspraak is dat we 30 procent van onze sociale huurwoningen toewijzen aan bijzondere doelgroepen: aan mensen die het niet zelfstandig redden en begeleiding nodig hebben. Dat doen we en dat is ook keihard nodig. De waarheid is dat we daarmee maar een klein deel van die doelgroepen helpen: zij wachten erg lang op plekken die daar eigenlijk niet geschikt voor zijn. Maar als we hun allemaal aan een woning konden helpen, zouden er veel te weinig woningen overblijven voor de ‘reguliere woningzoekende’. En die verdienen ook een eerlijke kans op een woning, want hun hebben we ook nodig om de leefbaarheid van wijken op orde te krijgen en te houden. Want wij geloven in wijken met een goede mix van mensen met “sterke schouders” en mensen die daarop kunnen leunen. Wij vormen immers een samen-leving.

Overlast

Momenteel komen de mensen, die extra zorg nodig hebben en voor een deel overlast veroorzaken, in dezelfde buurten terecht. Deze concentratie zorgt voor alleen maar meer problemen. Onze mogelijkheden om kwetsbare bewoners te spreiden over de stad en regio zijn echter beperkt. Alleen al omdat in sommige delen van de stad de woningen voor deze doelgroep onbetaalbaar zijn. Alle problemen stapelen zich in die wijken letterlijk op. Dit terwijl de Rijksoverheid er nog een schepje bovenop wil doen door nog meer bijzondere doelgroepen/aandachtsgroepen te benoemen. (*2)

Wij zijn nog de enigen die achter de voordeur komen

Zorg voor kwetsbare mensen die het zelf niet redden, overlast in kwetsbare wijken, het is geen nieuw onderwerp. En we nemen al het initiatief om samen met maatschappelijke partners in de wijk - van gemeente tot welzijn, van politie tot wijkzorg - die mensen beter te helpen en te ondersteunen. Maar ook hierin lopen we tegen grenzen aan. Waarom worden wij beperkt om sneller en pro-actiever in actie te komen, terwijl er professionals in de wijk zijn die vanuit hun eigen domein worden aangestuurd via de wet en geldstromen. We zijn tenslotte de enige organisatie die nog bij de mensen achter de voordeur komt. Onze monteurs die langskomen voor een lekkage weten vaak veel eerder en beter wat er speelt. In sommige wijken is onze woonconsulent of complexbeheerder voornamelijk bezig met ‘brandjes-blussen’. Dat is niet genoeg. We hebben als woningcorporatie meer slagkracht en middelen nodig. 

Veerkracht van wijken

De veerkracht van veel wijken staat onder druk: in veel wooncomplexen is de grens bereikt. Heeft er ooit iemand in de sector van de volkshuisvesting de vinger opgestoken dat het zo niet langer kan? De burgemeesters van grote steden kwamen in opstand tegen de druk op de wijkagenten in buurten en wijken. Zij gaven aan dat het niet zo langer kon. Aan de politiek de keuze: of meer agenten erbij of de politie laat taken liggen. Het demissionair kabinet geeft € 2 miljard uit om de armoede te bestrijden. Dat zal ongetwijfeld ten goede komen aan de koopkracht van een deel van de huurders in onze wijken. Maar daarmee is de druk niet van de ketel, want we hebben oude schoenen weggegooid (1*) en nog geen goede nieuwe gevonden.

Meer mensen en middelen nodig, maar ook regelruimte tussen professionals in de wijk?

Ik steek mijn vinger op, dat hier aandacht voor moet komen, bijvoorbeeld via een motie op de Wet regie volkshuisvesting. We kunnen én willen de kwetsbare mensen in de wijken helpen, daar zijn wij ook als woningcorporatie voor. Maar daarvoor hebben we wel de mensen en de middelen nodig. Momenteel worden we overvraagd op alle vlakken: van versnelde verduurzaming tot gematigd huurbeleid, van het verlagen van huurprijzen tot het huisvesten van hulpbehoevende ouderen. Maar ook van extra investeringen in leefbaarheid tot het ontwikkelen van nieuwe woonvormen. En naast de behoefte aan extra middelen: meer en beter samenwerken! We lopen allemaal in die wijk: de ambtenaar, wijkagent, welzijnsmedewerker, wijkverpleegkundige en corporatiemedewerker. Als we doen wat we deden, krijgen we wat we kregen. Kan het ook anders? Ik denk het wel.

En voor het wensenlijstje van het nieuwe kabinet: een staatssecretaris voor Wonen, Zorg en Leefbaarheid zou zeer welkom zijn!

(*1)
Afbouw gesubsidieerde arbeidsplaatsen 2004 – 2009
Pakket maatregelen AWBZ 2009, begeleiding weg voor veel mensen met een indicatie
Afbouw verzorgingshuizen 2012: ouderen langer zelfstandig
Afbouw sociale werkplaatsen 2019: minder banen voor beschut werk en zinvolle dagbesteding
Oprichting nationale politie 2013: minder blauw op straat/in de wijk
Kostendelersnorm 2015: mantelzorg en tussenvormen beschermd en zelfstandig wonen onder druk
Van AWBZ naar ZVW, WlZ, Wmo: 2015; toegang tot alle voorzieningen beperkt
Decentralisatie in het sociale domein: 2015: versterken eigen kracht en hulp door ‘de buren’ + veel bezuinigingen op dit stelsel (jeugdzorg, mo, beschermd wonen)

(*2)
Aandachtsgroepen:
• Mantelzorgverleners- en ontvangers • Mensen met een lichamelijke, verstandelijke, of zintuigelijke beperking of psychische kwetsbaarheid die wegens ernstige en chronische medische redenen andere huisvesting nodig hebben • Dakloze mensen, incl. uitstroom MO, bankslapers en mensen op niet-conventionele woonplekken • Uitstromers uit beschermd wonen • Uitstromers uit de klinische geestelijke gezondheidszorg • Uitstromers vrouwenopvang en slachtoffers mensenhandel • Uitstromers jeugdhulp • Uitstromers (jeugd)detentie en forensische zorg • Uitstappende sekswerkers • Arbeidsmigranten • Studenten • Woonwagenbewoners • Ouderen • Vergunninghouders