‘Langer zelfstandig thuis… hoe dan?’

Vergrijzing

Mensen worden steeds ouder. Veel ouderen willen zo lang mogelijk zelfstandig thuis wonen. Soms kan het niet anders en moeten zij op zoek naar passende woonruimte. Ook Den Haag vergrijst. In 2040 is een kwart van Haagse bevolking 65 jaar of ouder, in 2022 was dit nog 15%. Dit is niet alleen een uitdaging voor gemeente, zorg- en welzijnsinstellingen, mantelzorgers, en zorgverzekeraars, maar ook voor woningcorporaties. De gemiddelde leeftijd van de huurders van Staedion is 54 jaar en die neemt alleen maar toe. Dat stelt ons voor een forse opgave die we alleen in samenspel met andere partijen het hoofd kunnen bieden. Langzaam is de opgave verschoven naar de corporaties, maar bijna zo onzichtbaar dat het pas achterin alle plannen opduikt.

Overigens is dit niet alleen aan de hand voor ouderen die zorg en ondersteuning nodig hebben, maar is er een algehele beweging van het wonen in een instelling naar zelfstandig blijven wonen met ondersteuning. Ouderen vormen daarin overigens wel de grootste groep.

Langer zelfstandig

Als woningcorporatie merken we dagelijks de consequenties van de dubbele vergrijzing: we zien steeds meer ouderen met een toenemende zorgvraag in onze woningen. Een groot deel van deze huurders zal tot hun levenseinde in onze woningen blijven wonen, wat overigens prima en mooi is. De mogelijkheden voor doorstroming naar meer passende huisvesting zijn beperkt en een verpleeghuis is pas een optie als het thuis echt niet meer lukt. Dat leidt in de praktijk tot allerlei effecten waar we nog onvoldoende antwoord op hebben. Bijvoorbeeld mensen die te maken krijgen met dementie en rondlopen met onbegrepen gedrag. Of allerlei faciliteiten om mensen langer thuis te laten wonen waar in veel wooncomplexen nooit rekening mee is gehouden. Denk aan scootmobielstallingen, portieken die niet toegankelijk zijn voor een brancard of ontbreken van draaicirkels in douche en toilet.

In het belang van de huurders is het essentieel dat we die zorg en ondersteuning goed organiseren en de juiste huisvesting aanbieden. Het vraagt dus dat we goed kijken naar onze bestaande woningen en wat de mogelijkheden zijn om daar goede ondersteuning en zorg te bieden. Dat roept meteen vragen op. Zo zien we in sommige van onze complexen dagelijks een in- en uitloop van thuiszorgmedewerkers van andere zorgaanbieders. Kan dat ook efficiënter, zeker tegen de achtergrond van het tekort aan deze medewerkers op de arbeidsmarkt? Ook zou het een idee kunnen zijn de mantelzorger te financieren in plaats van de zorgorganisatie. Dan vang je twee vliegen in 1 klap. En wie voert daarover het gesprek met wie, ook gelet op de vrije markt en de onderlinge concurrentie tussen zorgaanbieders? Bij duurzaamheidsprogramma’s zie je steeds meer regie, maar dit ontbreekt veelal nog bij een concept van 55 plus-woningen – en die leeftijdsgrens is natuurlijk volstrekt achterhaald in 2023.  Het maken van een goed plan daarvoor blijft ingewikkeld zolang we wonen en zorg als aparte zaken beschouwen. De oude schoenen zijn al weggegooid –zo zijn er 2.400 verzorgingshuizen gesloten-, en een idee voor “nieuwe schoenen” – nieuwe woonconcepten voor ouderen- zit nog in de pioniersfase, of vormt nog een “druppel op een gloeiende plaat” .  

Thuis is niet perse je eigen huis

Staedion verhuurt aan ongeveer 8.000 huurders van 65 jaar en ouder. Daarvan woont de helft in een toegankelijke woning en de andere helft niet. Tegelijkertijd hebben we 10.000 woningen die toegankelijk zijn. Dit laat de potentie zien om meer 65-plussers die dat nodig hebben, in een toegankelijke woning te laten wonen. Stevige inzet op doorstroming kan een deel van de puzzel zijn, maar dat vraagt wel om een andere aanpak met alles wat daarbij komt kijken. Ontzorgen, prijsdrempels wegnemen, vergroten van bewustwording en tenminste een jaar van tevoren met huurders het gesprek aangaan welke verhuiswensen en -mogelijkheden er zijn. Niet voor niets kijken we binnen Staedion hoe de afdeling Verhuur invulling kan geven aan doorstroming. Zo ervaren ouderen het verhuizen vaak als verlies, waardoor zij minder genegen zijn om weg te gaan. Daarom moeten we met een goed alternatief komen om ouderen op een positieve manier te ‘verleiden’ naar een woning waar ze ook graag naar toe willen, omdat het beter past bij de fase waarin zij zitten.

Friends-contracten lijken vooral geschikt voor gelijksoortige leeftijdsgroepen (zie artikel AD Haagsche Courant 30 maart), maar er zijn vast ook mensen die het prima vinden een jongere in huis te nemen of andersom. Zo kunnen ze een beetje voor elkaar zorgen, en voor beiden kan dit ook een manier zijn tegen eenzaamheid. We kunnen ook dit als corporatie niet alleen; “voor geschikt wonen voor iedereen is beleid nodig”.

Vernieuwende woonzorgconcepten

Binnen de bestaande woningvoorraad zal het grootste deel van de opgave moeten gebeuren. Neemt niet weg dat we, in lijn met het Rijksprogramma Wonen en Zorg voor Ouderen, ook moeten kijken naar vernieuwende woonzorgconcepten. Recent hebben we ons eerste ‘Wonen met een Plus’-concept opgeleverd voor het wooncomplex Loosduinse Hof in Den Haag. Het concept is gericht op senioren die zelfstandig wonen met een aantal belangrijke voorzieningen binnen hun complex, zoals een thuiszorgverlener, tandarts, kapper, fysiotherapeut en restaurant. Het bleek een intensief samenspel tussen corporaties, zorg- en welzijnsinstellingen en gemeente met een mooi eindresultaat. Zo zijn we ook bezig met de toepassing hiervan op andere wooncomplexen voor senioren, zoals Wenckebach en Houthaghe. Maar hoe kunnen we versnellen met dit soort initiatieven? De samenwerking met de verschillende partijen is essentieel voor het woonzorgconcept, maar vraagt ook om een lange aanlooptijd. Er is niet één oplossing, het moeten er velen zijn.

Naar leeftijdsvriendelijke wijken

Het vraagstuk van langer zelfstandig thuis wonen betreft niet alleen de woning. Ook de directe omgeving en het voorzieningenniveau is cruciaal om prettig te wonen en zelfstandig te blijven. In de verschillende wijken van Den Haag (en regio Haaglanden) zien we verschillen in bevolkingssamenstelling, demografische ontwikkelingen en voorzieningenniveau. Het vraagt dus dat we zowel op stedelijk als op wijkniveau goed kijken wat waar nodig is. De gezamenlijke inzet van de bewoners, de gemeente, zorg- en welzijnsinstellingen, zorgaanbieders en mantelzorgers is daarbij essentieel. De gemeentelijke woonzorgvisie kan daarbij helpen, maar laten we tegelijkertijd ook vooral gezamenlijk de handschoen oppakken en doen! Want de vergrijzing in Den Haag is een uitdaging voor ons allemaal en het begint met voelen van de urgentie, oftewel: who cares?

De beschaving van een samenleving laat zich afmeten aan de wijze waarop ze omgaat met haar kwetsbaren. Laat dit onze gezamenlijke zorg zijn.

Who Cares is een mooi voorbeeld. Who Cares is een prijsvraag van de Rijksbouwmeester in samenwerking met Humanitas, Raad voor Volksgezondheid en gemeenten Almere, Groningen, Rotterdam en Sittard-Geleen met Provincie Limburg. De prijsvraag leverde verfrissende ideeën en mooie inzichten op van nieuwe vormen van wonen en zorg. Bekijk de website  met mooie voorbeelden hoe het wel kan. Samen met andere partijen kunnen we meer. Wij trappen binnenkort zelf ook af met een innovatietraject rond het thema wonen en zorg in samenwerking met Atelier Rijksbouwmeester, gemeente Den Haag en Middin. Daarover volgt later meer.